Toxisch leiderschap
Toxische leiders vertonen kenmerken die schadelijk zijn voor de werkomgeving. Ze kunnen autoritair, manipulatief en egocentrisch zijn. Ze oefenen hun macht uit op een destructieve manier, intimideren hun medewerkers en creëren een sfeer van angst en onzekerheid.
Toxische leiders tonen weinig empathie en hebben vaak een gebrek aan ethisch besef. Onze coachees geven aan dat ze schrik hebben van hun leidinggevende, hem angstvallig vermijden: medewerkers lopen er het blokje voor om!
De impact op medewerkers
Toxisch leiderschap heeft een verwoestend effect op de mensen die eronder werken. Medewerkers ervaren vaak stress, angst en een verminderd gevoel van eigenwaarde met fysieke gezondheidsproblemen en emotionele uitputting tot gevolg. Met regelmaat mondt het uit in burn-out.
Bovendien leidt toxisch leiderschap tot een gebrek aan vertrouwen binnen het team, waardoor mensen op zeker gaan spelen en de paraplu open trekken als er iets fout loopt. Ze nemen minder 'commitment' en vermijden verantwoordelijkheid.
De gevolgen voor de organisatie
De impact van toxisch leiderschap beperkt zich niet tot individuele werknemers. Het heeft ook gevolgen voor de organisatie als geheel. Een giftige werkomgeving leidt tot een hoog verloop van personeel, wat resulteert in verlies van waardevolle talenten en kennis. Bovendien heeft het een negatieve invloed op de reputatie van de organisatie, waardoor klanten en zakelijke partners kunnen worden afgeschrikt.
Het doorbreken van de cyclus
Hoe doorbreek je de negatieve spiraal van macht en machteloosheid? Bij Loopbaangeluk bekijken we het graag als systeem waarbij elk van de delen zijn verantwoordelijkheid kan opnemen.
Begin bij de medewerkers
Een probleem dat niet aangekaart wordt smeult verder. In coaching stel ik het keer op keer vast: mensen hebben schrik om voor hun mening vol uit te komen. Ze vermelden het eens, meestal schoorvoetend. Anderen gaan aanvallen waardoor de leidinggevende in de verdediging gaat en de kloof nog verbreedt.
De meesten vrezen conflict en repercussies van een eventueel conflict: links gelaten te worden, vernedering, ontslag. Mijn vaststelling in coaching is dat het gedrag al aangeleerd is van jongsaf aan: een dominante vader of moeder speelt dikwijls de hoofdrol of een oudere broer of zus. Het gebrek aan interactie is een automatisme geworden.
Die 'ingehoudenheid' zorgt er nu voor dat de boodschap die naar de leider gestuurd wordt niet krachtig is. In de coaching gaan we de angst om ons uit te spreken en voor de gevolgen van het 'zich uitspreken' overwinnen. We leren hoe dat kan zonder zelf agressief te worden. Assertiviteit krijgt een andere voedingsbodem. Zie Assertief en Verbindend Communiceren.
Begin bij de leider
Hoe verrassend het ook moge klinken, de leider heeft hulp nodig! Hij beseft meestal slechts heel vaag wat hij doet, welke gevolgen zijn manier van optreden heeft. Ook hij zit vast in een cyclus van compulsief gedrag: omdat hij zijn eigen kwetsbaarheid niet 'wil' voelen stelt hij het gedrag.
Dat heeft effect en dus is er geen reden om het in vraag te stellen en wordt het herhaald. Het gaat om een (immense) blinde vlek bij de leider. En ook dit zal je verbazen: hoewel het gedrag van de leider verwerpelijk is is de intentie van de toxische leider positief.
Zo kan de werknemer bepaald taalgebuik als vernederend ervaren terwijl de leider denkt 'zijn punt duidelijk gemaakt te hebben'. Dat is moeilijk te geloven maar het is voor mij als coach de enige manier van benaderen die de leider kan helpen een andere kijk te krijgen.
Evenzeer als de medewerker gedreven is door angst is dit het geval voor de leider. Hier gaat het dan bvb om de angst om geen impact te hebben. De leider dient opnieuw contact te maken met de gevoeligheden en waarden die ooit geraakt werden i.p.v. een masker op te zetten wat ook nog eens uitputtend is om vol te houden. Dat vraagt wat tijd. Een uitnodiging hiertoe is het traject Ontwaak je Innerlijk Leiderschap.
Doorbreek de polarisatie tussen leider en medewerkers
Door een schuldige aan te wijzen houden we juist de dynamiek van het beschuldigen in stand. Die dynamiek dienen we te doorbreken. Zowel de leider als de medewerker kunnen groeien. Voor de leider en voor de medewerker is de uitdaging de eigen kwetsbaarheid te mogen voelen en de zelfredzaamheid op andere manieren te installeren.
Enerzijds is daarvoor individuele begeleiding nodig anderzijds kan juist de setting van een training als Radical Collaboration® of een teamcoaching de juiste thema's zichtbaar maken.
Contacteer ons voor een gesprek en vrijblijvende info.
Conclusie
Gelukkig zijn er manieren om de cyclus van toxisch leiderschap te doorbreken. Het begint met bewustwording en erkenning van het probleem dat twee participanten heeft.
Organisaties kunnen investeren in leiderschapsontwikkeling dat ervoor zorgt dat hun leiders worden getraind in positieve en effectieve managementtechnieken. Organisaties kunnen ook investeren in verbindende communicatie.
Daarnaast is het belangrijk om een cultuur te creëren waarin open communicatie, respect en samenwerking worden gestimuleerd. Een welzijnstraject kan meer helderheid brengen omtrent de thema's die onderhuids leven en vragen om aangepakt te worden.
Toxisch leiderschap is een zorgwekkend probleem dat serieus moet worden genomen. Het veroorzaakt schade aan individuen, teams en organisaties als geheel. Door bewustwording te creëren omtrent het aandeel dat elk heeft in de dynamiek, wordt er een eerste barrière en een weinig helpende polarisatie doorbroken.